
داود پارساپور، محمد حیدریزاده، محسن محسنپور، حمزه حیدری
مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
27 آبان ماه 1404
این مقاله با تأکید بر نقش اساسی مطالعات ژئوتکنیک در طراحی و اجرای سازههای زیرزمینی (نظیر تونلها و ایستگاههای مترو)، ضرورت شناسایی وضعیت زمینشناسی و ویژگیهای مهندسی لایههای خاک را تبیین میکند. نویسندگان نشان میدهند که عدمقطعیت در پارامترهای ژئوتکنیکی میتواند ایمنی پروژه را به مخاطره اندازد، موجب تحمیل هزینههای اضافی شود و زمان اجرای پروژه را افزایش دهد؛ ازاینرو، انجام مطالعات جامع ژئوتکنیکی در محیطهای شهری، جزء لاینفک هر پروژه مترویی است.
در ادامه، مقاله به توصیهها و پیشنهادهای آییننامهای درباره تعیین تعداد، عمق، فاصله و نوع گمانهها و چاهکها برای برداشت دقیق اطلاعات زیرسطحی میپردازد و چارچوبی برای انتخاب و اجرای آزمونهای متعارف صحرایی و آزمایشگاهی ارائه میدهد. این مجموعه آزمونها با ارجاع به استانداردهای مربوط، مبنای استخراج پارامترهای فیزیکی، مکانیکی و مقاومتی خاک، همچنین ارزیابی شرایط آب زیرزمینی و لرزهخیزی مسیر قرار میگیرد.
مطالعه موردی خط ۱۰ متروی تهران، ضمن معرفی مسیر، خلاصهای از وضعیت زمینشناسی و ویژگیهای ژئوتکنیکی تونل را ارائه و مخاطرات و چالشهای محتمل و رخداده در حفاری مکانیزه را مرور میکند. یافتهها نشان میدهد که پیوند نظاممند بین اکتشافات میدانی، آزمونهای برجا و آزمایشگاهی و تحلیلهای مهندسی، پیشنیاز تصمیمگیری صحیح در انتخاب روش حفاری، برنامه مرحلهبندی و طرح نگهداری است.
براساس نتایج، برونداد مطالعات ژئوتکنیکی نقش مستقیم در طراحی سازهٔ اصلی تونل و ایستگاهها، طرح سازه نگهبان و لاینینگ، تعیین روش و نوع دستگاه حفاری، ارزیابی ریسک سازههای مجاور و شناسایی مخاطرات حین حفاری دارد. بدینترتیب، سرمایهگذاری در مطالعات ژئوتکنیک، ابزار کلیدی برای طراحی بهینه، کاهش ریسکها و تضمین ایمنی و پایداری پروژههای مترویی، بهویژه در مقیاس شهری، ارزیابی میشود.